Beyin Fırtınası Hz Adem kıssası üzerine düşünmek!

Bu başlık altında insanlık serüveninin bir temsili olarak verile Hz Adem kıssası üzerine konuşacağız.
Adem kıssasın çıkaracağımız dersler nelerdir?
Vahy bize neden ve ne için bu kıssayı anlatıyor?
İnsanlık serüveninin hangi aşamalarında ışık tutuyor?
Öze dönüşümüz için gerekli meteryalleri içeriyor mu?

Bu ve benzeri sorular üzerinde forum kalemleri olarak peyder pey üzerine konuşacağız.

Konuşma içerisinde soru sorabilir, tartışma açabilir, fikir beyan edebilir, katkı sunabilirsiniz.

İlk olarak ben vahyde geçen kıssanın ayetlerini paylaşarak konuyu açmak istiyorum.

Yaradılış serüvenini anlamak için Kuranda Adem kıssası a kısaca bir göz atalım.

Kur'an-ı Kerim'e Göre Adem (a)

Allahu Teala topraktan bir insan yaratıp ona ruhundan üfleyeceğini meleklerine haber verir. Ve yaratılışı tamamlanınca da meleklerden ona secde etmelerini isteyecektir. Meleklere: 'Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım' deyine, melekler: 'Orada bozgunculuk yapacak, kan dökecek birini mi yaratacaksın? Oysa biz seni hamd ile teşbih ediyor ve takdis ediyoruz! dediler. Allah da: 'Ben sizin bilmediğinizi bilirim' dedi ve Adem'e isimlerin tümünü öğretti. Sonra onları meleklere yöneltip: 'Haydi gerçekten doğrulardansanız şunların isimlerini bana söyleyin' dedi. Melekler buna karşılık olarak: 'Sen yücesin, bizim senin bize öğrettiğinden başka bir bilgimiz yoktur. Yüce ve hakim olan sensin dediler. Allah Adem'e isimleri meleklerin yanında haber vermesini istedi. Adem isimleri haber verince Allah: 'Demedim mi ben göklerin ve yerlerin gaybını bilirim. Sizin açıkladığınızı da, gizlediğinizi de bilirim! dedi. (2)

Bundan sonra Allah meleklere Adem'e secde etmelerini emretti. Meleklerin hepsi secde ettiler. Ancak İblis secde etmedi, büyüklendi, yüz çevirdi ve kafirlerden oldu. Allah: 'Ey İblis, sana ne oluyor da secde etmiyorsun, nedir bu hal? deyince, İblis: 'Ben ondan daha üstünüm. Beni ateşten onu ise topraktan yarattın. Ben hiç o topraktan yarattığına secde eder miyim?' dedi. (3) Bunun üzerine Allah: 'Çık oradan. Artık sen lanetlendin. Ceza gününe kadar lanetim üzerindedir. Orada büyüklenip durmak sana düşmez, defol artık sen aşağılıklardansın' buyurdu. İblis Allah'tan insanların yeniden diriltilecekleri kıyamet gününe kadar süre istedi. Allah da ona istediği süreyi verdiğini söyledi. (4) Bu aşamadan sonra İblis kendisine verilen sürede neler yapacağını anlatmaya başladı: 'Beni azdırdığın için ben de onları saptırmak için senin doğru yolunun üzerine pusu kuracağım. Sonra da onların önlerinden, arkalarından, sağlarından ve sollarından onlara sokulacağım. İhlaslı (samimi) kulların hariç onların hepsini senin yolundan ayıracağım. Onun soyunu buyruğum altına alacağım' dedi. Allah İblis'in bu sözlerinin doğru olduğunu ve kendisinin de ancak doğruyu söylediğini belirterek, halis kullara karşı onun hiç bir gücü olmadığını ve "bu yolun korunmasını kendi üzerine aldığını söyler ve İblis'e ancak azgın kimselerin uyacağını ve sonunda onunla ve ona uyanlarla Cehennemi dolduracağını" söyler. (5) Ve İblis'e şöyle hitap eder: 'Onlardan gücünün yettiğini sesinle (çığlığınla) yerinden oynat, atlıların ve yayalarınla haykırarak yürü, yaygara kopart, mallarında ve evlatlarında onlara ortak ol, onlara vaadlerde bulun -Ancak Şeytan aldatmadan başka bir şey va'detmez-. Gerçekten benim Mü'min kullarım üzerinde senin bir hakimiyetin olamaz. Rabbin vekil olarak yeter.' (6)

Allah ile İblis arasındaki bu konuşmadan sonra Allah Adem'e İblis'in kendisi ve eşi için düşman olduğunu ve kendilerini cennetten çıkarmaya çalışacağını ve eğer cennetten çıkarsa yorulacağını söyler. Ve Allah Adem'e şöyle söyler: 'Sen ve eşin cennette yerleşin, orada dilediğiniz gibi bol bol yiyin için. Burada acıkmak ve açıkta kalmak yoktur. Susamak ve güneşten etkilenmek de yoktur. Yalnız şu ağaca yaklaşmayın. Eğer bu ağaca yaklaşırsanız zalimlerden olursunuz.' (7)

İblis lanetlenip de Adem ve eşi de cennete yerleştirildikten sonra İblis Adem ve eşini cennetten çıkarmak için fırsatlar kollamaya başlar. Ve onlardan çirkin yerlerini kendilerine göstermek için Adem ve eşine fısıldayarak: 'Rabbinizin sizi bu ağaçtan men etmesinin sebebi sadece sizin melek olmanız/yok olmayacak bir hakimiyete sahip olmanız ve ebedi olarak yaşamanıza engel olmak içindir. Yemin ediyorum, tek amacım size öğüt vermek (iyiliğinizi istemektir' dedi. Bunun üzerine Adem ve eşi yasak ağaçtan yediler ve ağaçtan yiyince de çirkin yerleri kendilerine gözüktü. Üstlerini cennet yapraklarıyla örtmeye başladılar. (8)

Böylece İblis onları aldatarak aşağı sarkıttı (onları önceki mevkilerinden indirdi), ayaklarını kaydırdı ve içinde bulundukları cennetten çıkardı. Adem Rabbinin buyruğuna karşı geldi, yolunu şaşırdı. Allah onu azimli bulmadı. (9)

Allah: 'Ben sizi o ağaçtan men etmedim mi? Şeytan sizin için apaçık bir düşmandır demedim mi?' buyurdu. Adem ve eşi: 'Rabbimiz biz kendimize zulmettik. Eğer bizi bağışlamaz, bize merhamet etmezsen gerçekten ziyana uğrayanlardan oluruz' dediler. Allah onların hepsine birden seslenerek: 'Birbirinize düşman olarak inin, sizin için yeryüzünde bir süreye kadar kalıp geçinme vardır. Orada yaşayacak, orada ölecek ve yine oradan (diriltilip) çıkarılacaksınız' buyurdu. (10)

Adem Rabbinden birtakım kelimeler aldı. Allah'a tevbe etti. Allah da onun tevbesini kabul etti. Şüphesiz o tevbeyi çok kabul edendir ve çok bağışlayandır (et-Tevvabu'r-Rahim). (11)

Allahu Teala bu kıssanın anlatımını şu ifadelerle bitirir:

Artık benden bir hidayet geldiği zaman kim benim hidayetime tabi olursa o sapmaz ve sıkıntıya düşmez. ANCAK kim de beni anmaktan yüz çevirirse, onun için sıkıntılı bir geçim vardır. Ve kıyamet günü onu kör olarak kaldırırız. O Allah'ım ben daha önce gören biriyken şimdi niçin beni kör olarak hasrettin deyince, Allah: 'Sana da bizim ayetlerimiz geldiğinde sen onları unutmuş ve görmezlikten gelmiştin. Bu böyledir, bugün de sen böyle unutulursun' buyurur. (12), (13)

__________
Dipnotlar:

2. Kur'an-ı Kerim, 6/57- 18/13- 20/99; 40/78; 4/164.
3. Kur'an-ı Kerim, 2/34; 38/73-76; 15/32-33.
4. Kur'an-ı Kerim, 15/34; 38/77; 7/13.
5. Kur'an-ı Kerim, 17/62: 7/16-17; 15/39-43; 38/82-85.
6. Kur'an-ı Kerim. 17/64-65.
7. Kur'an-ı Kerim, 2/35; 20/117-119.
8. Kur'an-ı Kerim, 7/20-2; 20/120.
9. Kur'an-ı Kerim, 2/36; 7/22; 20/115, 121.
10. Kur'an-ı Kerim, 7/22-25; 2/36.
11. Kur'an-ı Kerim, 2/37.
12. Kur'an-ı Kerim, 20/123-126.
13. Kur'an-ı Kerim'de Adem Kıssasının anlatıldığı ayetler: 2/30-39; 7/11-25; 15/20-43; 17/61-65; 18/50; 20/115-126; 38/71-85

Bu konuyla alakalı ilk değinmek istediğim insan olarak tanımadığımız bu ırktan önce bize benzer bir yaşam formu varmıydı?
Ayette ben yeryüzünde bir halife yani halef yaratacağı diyor Allah.
Bildiğimiz üzere selefe halef olunur. Yani biri diğerinin yerine atanır. Mesela Hz Ebu Bekir müslümanların başın apeygamberin yerine halef olarak seçiliyor. Haleflikte aynı sicins olmak şarttır.
Şu halde meleklerin yeryüzünde kan dökecek birilerini mi yeniden var edeceksin demeleri bize bizden önce yeryüzünde bir takım hadiseler olduğunu gösteriyor.
Şu halde insanlık serüveni bizimle başlamış olmuyor, yani çok öncesi var bu ayetler bağlamında düşündüğümüzde.
Zaten canlı yaşamı ve mutasyon, evrenin ve dünyanın yaşı bağlamında düşünüldüğünde bu serüveni bizimle başlaması düşünülemez.
Şu halde insanlık tarihi bizden öncesine yani müslümanların ilk insan olarak tanımladığı Ademden öncesine dayanmaktadır.
O halde bu kıssa bize insanlık tarihini ve tarihiinsanlığın gelişim serüvenini anlatıyor. Yani en azından ben böyle anlıyorum ki sonrasında bunlara tek tek değineceğim.

Katkı sunmak yada soru sormak isteyen sorabilir.
İnşallah yarın bu kıssadan çıkarılacak dersleri ve bu insanlık serüvenini biraz daha detaylı ele almak istiyorum

@Qasem Kıssadan anlam çıkarma konusunda farklı düşünce çeşitliliği yaşayacağımız bilakis senin kıssaya karşı olan bu yorumunla netleşiyor.
Zira ben ilk okumam da ki (madde madde analiz edip arada konuya düşüncelerimi akıtacağım )çıkardığım kabataslak düşüncem, ilk insanın ihaneti ve Rabbinin ihanetin büyüklüğüne rağmen tevbesinin kabul olması ve iblisin görevinin tamamen ihanet ve baş kaldırma olmasına değinilmesi.
Fakat burada ilk akla gelen basit soruda şu; İblisin vesveselerini en pratik anlama şekli nedir?Ya da algılanan vesveseler iblisten midir? Yoksa kişinin nefsinden midir?
Kelime kelime aklımı iğneleyen hususları paylaşacağım.

@EfuL!m, birde şunun üzerine düşünmek lazım. Acaba ilk insan Adem ve Havva mı?
Meleklerin söyleminden ve halefliğinde aynı cinsler arasında olabileceği bilgisi bize sanki çok daha öncesi olduğunuda gösteriyor.
O halde yeryüzünde bozgunculuk yapan başka bir ırkın varlığı serüveni dahada farklı kılar.
Çünkü Onlara halef olarak yeryüzünün imarı ve inşası ile sorumlu kılınan insanda kısa süre sonra ilkelliğe bürünmüş ve birbirini katletmeye yeryüzünde bozgunculuk yapmaya başlamıştır.

Olayın evrimsel boyutunda konuşacağız tabiki.
Burada bahsi geçen yaradılış ayetleri birden bire bir varoluştan bahsetmiyor. Aşama aşama bir yaratılışı gündemimize taşıyor. Cahızın söylemiyle Adem kıssası bir nevi evrimsel bir yaradılışın ıspatıdır der. Bu arada Cahız Darwinden yıllar önce yaşamış, darwinin evrim teorisi cahızdan çalıntı çeviri olup eklemeler yapılmıştır.

@Qasem, Yeryüzünde bozgunculuk yapıp helak olan Cin ırkından bahsedilir..
Yine Hz Adem Aleyhisselam ve Havva Annemizin ilk insan olduğu hakikatini değiştirir mı değerli Üstad..

Qasem' Alıntı:

Allahu Teala topraktan bir insan yaratıp ona ruhundan üfleyeceğini meleklerine haber verir. Ve yaratılışı tamamlanınca da meleklerden ona secde etmelerini isteyecektir.

Genişletmek için tıkla ...

Burada Allah cc zaten açık ve net ilk insanı yarattığını ve malumumuz üzerine meleklerin o insana yani Adem a.s. secde ettikleri belirtilmiş daha neyin altını karıştırıyoruz?

@EfuL!m orada yaratan anlamında kullanılan kavram جعل dir. جعل Eskisinin yerine yenisini oluşturmak demektir.
Ceale, bir şeyi uygun hale getirip uygun olmayan halini bertaraf etmek anlamına gelmektedir.
اِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْاٰنًا عَرَبِیًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
Onu, düşünüp kavrayabilmeniz için Arapça bir hitabe yarattık. Zuhruf süresi.
Kuranda ki diğer yaratma kavramları da Yaratma fiili sadece yoktan var etme anlamında kullanılmamıştır. Rabbimiz yoktan var ettikten sonra halden hale geçirerek te vardan da yeni varlar var etmektedir. “İlk yaratılış” olarak tanımlayabileceğimiz Varlığın özü yokluktan Allah’ın
İradesiyle yoktan yaratılmıştır. Ancak bu başlangıçtan sonraki süreç Fatara, Felaq, Khalq, İnşa ve Ceale kavramlarıyla ifade edilen halden hale geçiş, bir şeyden başka bir şeyin ortaya çıkması anlamında bir yaratılıştır. Halk arasındaki eksik yaratılış telakkisi yaratmanın sadece yoktan yaratma olduğu zannının devamını sağlamıştır. Oysa Allah’ın yaratıştaki sünneti bir şeyi yoktan yarattıktan sonra diğer şeyleri o özden türeterek, vardan başka bir var ederek yaratmasıdır.
Yani Allah bir heykel yaratıp ona can vermedi.
Yaradılış çok farklı cereyan eder. Bu ayette bunu söyler zaten.

@SiyahSancaktaR, Üstad beni görmedin heralde

İnsandan önce melekler ve cinler yaratıldı zaten insan ilktir bir öncesi yok konuyu irdelemek yanlıştır

@SiyahSancaktaR, yeni gördüm abim.
Kur'an İnsan dışındaki tüm canlı türlerine cin der. Yani Kuranda ki cin kavramı çok geniş kapsamlıdır.
Vahy de yeryüzünde bozgunculuk yapanların cinler olduğu bilgisi zorlama yorumdur.

Esasen insanın yaradılış serüvenini anlaması daha iyi bir kul olması açısından önemlidir. Bu yüzden Hz Adem kıssası kuranın en önemli kıssalarındandır.
Çünkü bir nevi insanlık serüvenini kısa bir özetidir.

Bu kıssadan çıkarılacak dersler üzerine daha uzun konuşmamız lazım.

@Qasem, daha önce başka platform da bayağı derinden gitmişti senin önderliğinde dün gibi hatırlıyorum..
Tabiki konuşalım değerli Üstadım..