- Katılım
- 1 May 2020
- Mesajlar
- 14,505
- Çözümler
- 1
- Tepkime puanı
- 38,716
- Puanları
- 113
Helal Gıda Serisi 2: Fıkıhta Helal-Haram Kaideleri Nelerdir?
Fıkıh: İslam Hukuku’nun, uygulama alanlarının incelendiği, çalışıldığı ve sunulduğu alandır.
Kaide: Kural, prensip.
Mubah: Mükellefin yapması veya yapmaması halinde övgü veya kınamayı gerektirmeyen durumlardır.
1. Eşyada asıl olan ibahadır.(caizliktir)
Hakkında bir yasaklama söz konusu olmayan şeylerin mubah olduğunu ifade eder. Aksine bir delil olmadığı sürece yeryüzündeki bütün nimetler mubahtır.
2. Helal ve haram kılma yetkisi yalnız Allah’a ve Resulu’ne aittir.
“Dillerinizin yalan vasfetmesi ile: «Şu helaldir, şu haramdır» demeyin; aksi halde Allah’a iftira etmiş olursunuz. Şüphesiz Allah’a yalan uyduranlar asla kurtulamazlar.” [Nahl, 116]
Bu hükme peygamberler de dâhildir. Zira onlar, “Peygambere uyun!”, “Peygamber ne yasakladıysa ondan sakının.” ayetleri ile helal ve haram kılma yetkisini Allah’tan alırlar.
3. Harama götüren vesileler de haramdır. (Sedd-i zerai ilkesi)
İslam haram kıldığı şeylere götürebilecek vesile ve sebepleri de yasaklamak suretiyle, haramlardan uzak kalınması için uygun ortamı hazırlamıştır. Örneğin, zinayı haram kılan ayette “zinaya yaklaşmayın” denilerek sadece zina fiilini işlemeyi değil, kişiyi zinaya sürükleyebilecek halvet, ihtilat, açık saçıklık gibi bir kısım vesileleri de yasaklamıştır.
Aynı şekilde Rasulullah şöyle buyurdu:
“Allah Azze ve Celle, içkiye on yönden lanet etmiştir. İçkiye, İçkiyi içene, İçkiyi sunana (garsona), İçkiyi satana, İçkiyi alana, İçkiyi yapana, İçkinin yapılmasını isteyene, İçkiyi taşıyana, İçkiyi taşıttırana ve İçkinin kazancını yiyene.” [Ebu Davud, 3674]
Bu kaide ile içkiye giden yollar yasaklanmıştır.
Fıkıh kaidelerini konu alan fıkıh usulü ilminde bu kaide “Vesileler hangi maksada hizmet ediyorsa, onun hükmünü alır.” şeklinde ifade edilmiştir. Bu vesileleri kapama yoluna ise sedd-i zerai ilkesi denilir.
4. Zaruretler haramları mubah kılar.
Zaruret, nefis gibi korunması zaruri sayılan bir esasa helak veya şiddetli bir zarar gelmesinden kuvvetli zan ile korkma durumudur. Aşırı açlığa maruz kalan kişinin başka bir alternatif yok ise domuz gibi haram bir şeyi yemesi farz olur. Bu durumda bulduğu haram yiyecek veya içeceği kullanmadığından ölen kişi Allah katında mesul olur, yani günah işler. Çünkü bu, kişinin kendi eliyle kendisini tehlikeye atması demektir ki ayette yasaklanmıştır.
Zaruret durumunda kişi, lezzet alma maksadı gütmeyecek ve karnını doyurmadan sadece içine düştüğü zaruret halinden kurtulacak kadar haramdan yiyecektir.
5. İyi niyet haramları mubah kılmaz. (Haramda ihlas olmaz)
Bir kimse Müslümanlara yardım etmek, hayır hasenat yapmak gibi yüce gayeler peşinde olsa bile, bu gayeler ulaşmak için kumar oynama, içki ticareti yapma, tefeciliğe bulaşma, KPSS sorularını çalma gibi gayri meşru yolları kullanamaz. Aynı şekilde bir insanın kendine göre makul sayılabilecek farklı teviller bularak haram kılınan gıdaları tüketmesi de caiz değildir. İslam’da hedeflerin meşru olması gerektiği gibi, söz konusu hedefe ulaşmak için kullanılan vesilelerin de aynı şekilde meşru olması gerekir.
6. Haramdan kaçınmak için hileye başvurmak haramdır.
Hile, kişinin kendisine vacip kılınan bir hükmü düşürmek için herhangi bir yolla girişimde bulunması, haram kılınan şeyi şeklen helale dönüştürmesidir. Haramları mubah kılmak için hileye başvurmanın haram oluşu ayet ve hadisler ile sabittir.
“Bir de onlara o deniz kıyısında bulunan şehir halkının başına gelenleri sor. Hani onlar sebt (cumartesi) gününün hükmüne saygısızlık edip Allah’ın koyduğu sınırı çiğniyorlardı. Şöyle ki; sebt gününün hükmünü gözettiklerinde balıklar yanlarına akın akın geliyordu; sebt gününün hükmüne riayet etmedikleri gün ise gelmiyordu. İşte fasıkları, yoldan çıkmaları sebebiyle onları böyle imtihan ediyorduk.” [Araf, 163]
İsrailoğullarına cumartesi günü avlanma yasağı konulmuştu. Ancak avlanmanın yasaklandığı günde balıkların bolca geldiğini görünce bu yasağı delme adına hileye başvurmuş ve o gün gelen balıkları özel hazırladıkları havuzlarda biriktirmiş, pazar günü de gidip onları almışlardı. Bu şekilde onlar Cenab-ı Hakk’ın haram kıldığı bir şeyi elde etme adına zahirde meşru görünen bir yol kullanarak, Allah’ın hükmünü bertaraf etmişlerdi. İşte zahirde meşru gibi görünse de hakikatte emre muhalif olan bütün hilelerin hükmü de aynen bunun gibidir.
7. Helal dairesi harama ihtiyaç bırakmayacak kadar geniştir.
Yüce Allah kâinatı insanın emrine amade kılmış, yeryüzünü insan için yaratmış ve üzerinde tasarruf yetkisi vermiştir. Haram olduğuna dair hakkında açık bir nas bulunmayan bütün nimetler helaldir ve bu helaller haramlara muhtaç bırakmayacak ölçüde insanın ihtiyacın karşılamaya kafidir. Zira Allah hiçbir şeyi haram kılmamıştır ki, onun yerine başka bir helal koymamış olsun.
“Size verdiğimiz rızıkların en temizlerinden yiyin ve bunda taşkınlık etmeyin, sonra üzerinize gazabım iner. Kimin üzerine de gazabım inerse, muhakkak o mahvolur.” [Taha, 81]
Helal dairesinin harama ihtiyaç bırakmayacak kadar geniş olması ve haramların da azlığına rağmen hala bir mümin helal dairesiyle yetinmeyerek, ölçü tanımayarak elini harama uzatacak olursa haddini aşmış ve gazabı hak etmiş olur.
8. Helal ve haram bir arada bulunduğunda haramlık yönü tercih edilir.
Bir meselede helal ve haram kılıcı delil beraber bulunduğunda haramlık ciheti tercih edilerek söz konusu meselenin haramlığına hükmedilir.
suffagah.com
www.forumkalemi.com
Fıkıh: İslam Hukuku’nun, uygulama alanlarının incelendiği, çalışıldığı ve sunulduğu alandır.
Kaide: Kural, prensip.
Mubah: Mükellefin yapması veya yapmaması halinde övgü veya kınamayı gerektirmeyen durumlardır.
1. Eşyada asıl olan ibahadır.(caizliktir)
Hakkında bir yasaklama söz konusu olmayan şeylerin mubah olduğunu ifade eder. Aksine bir delil olmadığı sürece yeryüzündeki bütün nimetler mubahtır.
2. Helal ve haram kılma yetkisi yalnız Allah’a ve Resulu’ne aittir.
“Dillerinizin yalan vasfetmesi ile: «Şu helaldir, şu haramdır» demeyin; aksi halde Allah’a iftira etmiş olursunuz. Şüphesiz Allah’a yalan uyduranlar asla kurtulamazlar.” [Nahl, 116]
Bu hükme peygamberler de dâhildir. Zira onlar, “Peygambere uyun!”, “Peygamber ne yasakladıysa ondan sakının.” ayetleri ile helal ve haram kılma yetkisini Allah’tan alırlar.
3. Harama götüren vesileler de haramdır. (Sedd-i zerai ilkesi)
İslam haram kıldığı şeylere götürebilecek vesile ve sebepleri de yasaklamak suretiyle, haramlardan uzak kalınması için uygun ortamı hazırlamıştır. Örneğin, zinayı haram kılan ayette “zinaya yaklaşmayın” denilerek sadece zina fiilini işlemeyi değil, kişiyi zinaya sürükleyebilecek halvet, ihtilat, açık saçıklık gibi bir kısım vesileleri de yasaklamıştır.
Aynı şekilde Rasulullah şöyle buyurdu:
“Allah Azze ve Celle, içkiye on yönden lanet etmiştir. İçkiye, İçkiyi içene, İçkiyi sunana (garsona), İçkiyi satana, İçkiyi alana, İçkiyi yapana, İçkinin yapılmasını isteyene, İçkiyi taşıyana, İçkiyi taşıttırana ve İçkinin kazancını yiyene.” [Ebu Davud, 3674]
Bu kaide ile içkiye giden yollar yasaklanmıştır.
Fıkıh kaidelerini konu alan fıkıh usulü ilminde bu kaide “Vesileler hangi maksada hizmet ediyorsa, onun hükmünü alır.” şeklinde ifade edilmiştir. Bu vesileleri kapama yoluna ise sedd-i zerai ilkesi denilir.
4. Zaruretler haramları mubah kılar.
Zaruret, nefis gibi korunması zaruri sayılan bir esasa helak veya şiddetli bir zarar gelmesinden kuvvetli zan ile korkma durumudur. Aşırı açlığa maruz kalan kişinin başka bir alternatif yok ise domuz gibi haram bir şeyi yemesi farz olur. Bu durumda bulduğu haram yiyecek veya içeceği kullanmadığından ölen kişi Allah katında mesul olur, yani günah işler. Çünkü bu, kişinin kendi eliyle kendisini tehlikeye atması demektir ki ayette yasaklanmıştır.
Zaruret durumunda kişi, lezzet alma maksadı gütmeyecek ve karnını doyurmadan sadece içine düştüğü zaruret halinden kurtulacak kadar haramdan yiyecektir.
5. İyi niyet haramları mubah kılmaz. (Haramda ihlas olmaz)
Bir kimse Müslümanlara yardım etmek, hayır hasenat yapmak gibi yüce gayeler peşinde olsa bile, bu gayeler ulaşmak için kumar oynama, içki ticareti yapma, tefeciliğe bulaşma, KPSS sorularını çalma gibi gayri meşru yolları kullanamaz. Aynı şekilde bir insanın kendine göre makul sayılabilecek farklı teviller bularak haram kılınan gıdaları tüketmesi de caiz değildir. İslam’da hedeflerin meşru olması gerektiği gibi, söz konusu hedefe ulaşmak için kullanılan vesilelerin de aynı şekilde meşru olması gerekir.
6. Haramdan kaçınmak için hileye başvurmak haramdır.
Hile, kişinin kendisine vacip kılınan bir hükmü düşürmek için herhangi bir yolla girişimde bulunması, haram kılınan şeyi şeklen helale dönüştürmesidir. Haramları mubah kılmak için hileye başvurmanın haram oluşu ayet ve hadisler ile sabittir.
“Bir de onlara o deniz kıyısında bulunan şehir halkının başına gelenleri sor. Hani onlar sebt (cumartesi) gününün hükmüne saygısızlık edip Allah’ın koyduğu sınırı çiğniyorlardı. Şöyle ki; sebt gününün hükmünü gözettiklerinde balıklar yanlarına akın akın geliyordu; sebt gününün hükmüne riayet etmedikleri gün ise gelmiyordu. İşte fasıkları, yoldan çıkmaları sebebiyle onları böyle imtihan ediyorduk.” [Araf, 163]
İsrailoğullarına cumartesi günü avlanma yasağı konulmuştu. Ancak avlanmanın yasaklandığı günde balıkların bolca geldiğini görünce bu yasağı delme adına hileye başvurmuş ve o gün gelen balıkları özel hazırladıkları havuzlarda biriktirmiş, pazar günü de gidip onları almışlardı. Bu şekilde onlar Cenab-ı Hakk’ın haram kıldığı bir şeyi elde etme adına zahirde meşru görünen bir yol kullanarak, Allah’ın hükmünü bertaraf etmişlerdi. İşte zahirde meşru gibi görünse de hakikatte emre muhalif olan bütün hilelerin hükmü de aynen bunun gibidir.
7. Helal dairesi harama ihtiyaç bırakmayacak kadar geniştir.
Yüce Allah kâinatı insanın emrine amade kılmış, yeryüzünü insan için yaratmış ve üzerinde tasarruf yetkisi vermiştir. Haram olduğuna dair hakkında açık bir nas bulunmayan bütün nimetler helaldir ve bu helaller haramlara muhtaç bırakmayacak ölçüde insanın ihtiyacın karşılamaya kafidir. Zira Allah hiçbir şeyi haram kılmamıştır ki, onun yerine başka bir helal koymamış olsun.
“Size verdiğimiz rızıkların en temizlerinden yiyin ve bunda taşkınlık etmeyin, sonra üzerinize gazabım iner. Kimin üzerine de gazabım inerse, muhakkak o mahvolur.” [Taha, 81]
Helal dairesinin harama ihtiyaç bırakmayacak kadar geniş olması ve haramların da azlığına rağmen hala bir mümin helal dairesiyle yetinmeyerek, ölçü tanımayarak elini harama uzatacak olursa haddini aşmış ve gazabı hak etmiş olur.
8. Helal ve haram bir arada bulunduğunda haramlık yönü tercih edilir.
Bir meselede helal ve haram kılıcı delil beraber bulunduğunda haramlık ciheti tercih edilerek söz konusu meselenin haramlığına hükmedilir.
suffagah.com
www.forumkalemi.com