Hava Durumu 2023 Kışı

Kuzey Yarımküre’deki soğuklar Aralık ayının ilk yarısında Batı ve Kuzey Avrupa’yı, şu günlerde ise ABD’yi mesken tuttu. Küresel Isınma koşullarında herkese yetecek kadar soğuk hava maalesef mevcut değil… Bu nedenle Türkiye genel olarak ılık bir Aralık ayı geçirdi. Biz de tahmini biraz geciktirdik. Neyse, geç olsun ama güç olmasın.



HALK ÖZETİ

• Ülkemiz, Ocak ayının başlarından, en geç ortasından itibaren; Aralık ayına nazaran çok daha soğuk hava kütlelerinin etkisi altında kalacak. Kış, geçen sene olduğu gibi, Mart’a sarkacak.
• Önümüzdeki üç ayın, özellikle de şubat ayının, ülkenin büyük kısmında mevsim normallerinin altında sıcaklıklarla geçmesini bekleyebiliriz. Birçok yer 2017’den bu yana en soğuk birkaç kış ayını yaşayabilir.
• Soğuklar çoğunlukla Karadeniz üzerinden geleceği için, özellikle İstanbul, Marmara’nın doğusu ve Karadeniz Bölgesi’nde bol bol yağış görülecek. Bu yağışlar sahillerde zaman zaman yağmur ve sulu kar, bazen de kar şeklinde olacak. En az 1 adet çok soğuk / karlı bir Karadeniz sistemi bu bölgeleri etkileyecek (en çok nereyi, bunu şimdiden bilemeyiz).
• Balkanlar üzerinden sarkacak birkaç soğuk dalga, kar yağışlarının iç bölgelerde de etkili olmasını sağlayacak alçak basınçların oluşumunu tetikleyecek.
• Kuzeyli hava akımları sebebiyle yağışlı sistemlerin rotası da değişecek. Trakya, Ege, Batı Akdeniz gibi en batıda kalan bölgelerde yağışlar epey seyrekleşebilir.
• Soğukların güneye doğru inmesi ile Doğu Akdeniz – Doğu/Güneydoğu Anadolu yağışlı sistem rotası devreye girecek. Bu rota üzerinde bol yağmur, yükseklerinde bol kar muhtemeldir.

TEKNİK AYRINTILAR

Öncelikle, geçen kışı nasıl geçirmişiz bir göz atalım. Orta Atlantik’ten İngiltere ve İspanya civarlarına kadar sarkan yüksek basınç merkezi sayesinde, İzlanda’nın sürekli devrede olduğu, bu nedenle özellikle ülkenin batı yarısında bol yağışlı geçen bir kıştı 2022. Sıcaklıklar ise, ortalamada, İç Anadolu’nun batısında normaller civarında ve biraz altında, ülkenin doğu yarısında normallerin biraz üzerinde, diğer bölgelerde ise normaller civarında seyretmiş.




Yukarıdaki haritalara geçen kışı yaşamamış biri olarak baksaydık “2022 kışında doğru dürüst kar yağmamıştır herhalde” diyebilirdik. Ancak Ocak ayında Güneydoğu Anadolu’ya etkileyen efsanevi karlı sistemler ve İstanbul’u vuran kar vorteksi, kar severlerin hafızasına çoktan kazındı bile. Bunların üstüne, İstanbul’a Mart ayında peşi sıra gelen sistemler ve son 35 yılın en yüksek Mart ayı kar kalınlığı da pastanın çileği oldu. Yukarıdaki haritalara ve yaşananlara göre Havadelisi 2022 Kış Tahmini de gayet başarılı olmuş. Bir alkış da kendimize alırız.

Geçmişi bırakıp şimdiye dönelim. Nispeten serin bir yazdan sonra, Orta Akdeniz’e yerleşen ısrarcı bir yüksek basınç merkezi yüzünden yurdumuzun batısı 2004 yılından bu yana en kurak sonbaharını yaşıyor. Bu senenin Eylül ve Ekim ayına ait toplam yağışların normalden farkını aşağıdaki haritada görebilirsiniz. Buna ilaveten, Aralık ayının bitmesine bir hafta kalmasına rağmen kayda değer yağışlar hala gelmedi. Tüm sonbahar verileri işlendiğinde, Türkiye’nin batısının son 53 yılın en kurak sonbaharını yaşamış olduğunu görebiliriz.


Kuraklığın aksine, batıda Eylül ve Ekim ayı ortalama sıcaklıklarının normallerin ancak biraz üzerinde olduğunu, doğuda ise 2-3 derece üzerine çıktığını görüyoruz. Ancak Kasım ayının bol lodoslu ve normallerden çok sıcak geçmesi 2022 sonbaharının hem ılık hem de oldukça kurak kapanmasına yol açacak.

Peki önümüzdeki aylar nasıl geçecek? Kuraklık son bulacak mı? Kar yağacak mı? En çok nerelere yağacak? Şimdi de bu sorulara cevap arayalım.



Israrcı La Nina


Büyük Okyanus’un (Pasifik Okyanusu) tropikal bölgesindeki deniz yüzey sıcaklıklarının normalden soğuk olması anlamına gelen La Nina, 2020 yılı ilkbaharından bu yana aralıksız devam ediyor ve uzmanları şaşırtıyor. Bu kadar uzun süren La Nina bundan önce sadece iki veya üç kez görülmüş. Geçmiş senelerdeki tahminlerimizde La Nina ve El Nino‘nun ne anlama geldiğinden hep bahsettik, onun için daha ayrıntılı anlatmayacağız.

20 Aralık tarihi itibariyle küresel deniz suyu sıcaklıklarının normalden farkları aşağıda:


Yukarıdaki haritada klasik bir doğulu La Nina, Batı ve Orta Pasifik’te normalden yüksek sıcak deniz suyu sıcaklığı ve Orta Atlantik’te soğuk bir alan görüyoruz. Geçmiş yıllardaki Kasım-Aralık aylarında, yukarıdaki deniz suyu sıcaklıkları dağılımına benzeyen beş tane yıl var. O yılları burada yazıp kafa karıştırmayalım. O beş yılın ortalaması aşağıdaki görselde:


Şimdi hemen yukarıdaki görselde yer alan (deniz suyu sıcaklıklarının normalden farkı) 2022 Kasım ayına benzer beş yılın, takip eden kış aylarındaki 500 hPa jeopotansiyel yükseklik anomali haritasına bir bakalım.


Bir kış hariç diğer dört tanesi birbirine çok benziyor. Beş kışın ortalaması ise yukarıdaki şekilde, o da aşırı farklı olmadığı için haritayı fazla değiştirmiyor. Peki deniz suyu sıcaklıkları dağılımının gidişatından ne elde ediyoruz?

Batı Avrupa’da bir yüksek basınç merkezi, İskandinavya üzerinden kıtaya sürekli dalan İzlanda kökenli siklonlar alçak ve Rusya’nın kuzeyinde bir yüksek basınç merkezi… Güzel bir pozitif NAO endeksi…

Bu Türkiye için ne anlama geliyor? Aşağıdaki popüler GIF ile özetleyelim




Batılı QBO (Quasi-Biennial Oscillation, Hemen Hemen İki Yıllık Salınım)

QBO, tropikal stratosferde 28–30 ay civarında bir periyotla gözlemlenen bölgesel rüzgarlara ait bir endekstir. Doğulu ve batılı olarak ikiye ayrılırlar. Batılı (pozitif) QBO genellikle pozitif NAO ile, doğulu (negatif) QBO ise ani stratosfer ısınması ve negatif NAO ile ilişkilendiriliyor. Aşağıdaki grafikte QBO fazına göre polar vorteksin zayıflama hadiseleri görülüyor. (Zayıflayan polar vorteks güney enlemlere doğru daha fazla soğuk kaçağına sebep oluyor).

QBO endeksinin bu seneki gidişatına en fazla benzeyen üç tane kış var. 1971-1972, 1975-1976 ve 2008-2009.


Üç kış ortalama almak için yeterli olmasa da, 2009 kışı hariç diğer ikisinin ana fikrinin La Nina verileriyle elde ettiğimiz basınç yerleşimlerine benzediğini söyleyebiliriz. Yine de bu üç kışı harmanlayıp aşağıdaki haritayı oluşturuyoruz.


Burada ise Batı Avrupa’daki yüksek basıncın daha kuzeye tırmanma eğiliminde olduğunu ve İzlanda siklonlarının Akdeniz çanağında cirit attığını görebiliyoruz. Burada NAO endeksi de negatife yakın nötr bir fazda çıkıyor.

Bu görsele de bir GIF atalım ve analize devam edelim..

Sonbahar Basınç Yerleşimleri

Geçmiş yıllardaki tahminlerimizde sık kullandığımız başka bir veri olan sonbahar ayları basınç dağılımlarını inceleyelim. Bu sene geç tahmin yaptığımızdan dolayı veri setini 19 Aralık’a kadar uzatıyoruz. 1 Eylül – 19 Aralık itibariyle verileri haritaya döktüğümüzde 2022 sonbahar ve erken kışı aşağıdaki şekilde görünüyor.


Bu haritada dikkatimizi çeken iki önemli unsur var. Grönland – İskandinavya arasına yerleşen dev bir yüksek basınç merkezi ve Azor Adaları – İngiltere arasına yerleşen ve Avrupa’yı ziyaret eden derin alçak basınç alanları. Güney Avrupa’da ise Afrika’dan gelip oraya yapışan bir sırt görülüyor.

Grönland – İskandinavya arasındaki yüksek basınç merkezinin hangi geçmiş senelerde bu kadar kuvvetli olduğunu aradığımızda karşımıza şaşırtıcı bir sonuç çıkıyor. Özellikle Kasım ve Aralık aylarını kapsayan verilere göre 1950’den bu yana 2022 senesinde rekor değerlere varan bir yüksek basınç karşımıza çıkıyor.


1900’lü yıllara kadar geriye gidersek de sadece 3-4 sene bu seneyle başa çıkabiliyor.


Bu kadar kuvvetli pozitif bir Grönland yüksek basıncından sonra gelen Ocak-Şubat-Mart aylarının haritalarını aşağıda paylaşıyoruz. Veriler çok eski tarihlere ait olduğu için hem ortalamasını alamıyoruz, hem de temkinli yaklaşıyoruz.


Yukarıdaki görsele göre şu sonuca ulaşabiliriz; çok kuvvetli bir Grönland yüksek basıncı sonrasında gelen Ocak-Şubat-Mart aylarında Orta ve Batı Avrupa civarlarında yerleşmiş bir yüksek basınç merkezi beklenebilir. Bu haritalardaki basınç dağılımları ana hatlarıyla QBO ve deniz suyu sıcaklıkları analizimizdeki basınç dağılımlarına da biraz benziyor. Şimdi başka verilere bakalım.

Kurumsal Tahminler

1- Ani Stratosfer Isınması (Sudden Stratospheric Warming, SSW) İhtimali

Troposferdeki batı-doğu doğrultulu rüzgarların (zonal wind) eğilimi için tahmin yapan altı kurumun Aralık ayı tahminleri aşağıdaki görselde birleştirilmiş olarak mevcut.


Bu tahminlere göre çoğu kurum ani stratosfer ısınması vermiyor. Aynı kurumların geçen seneki zonal wind tahminleri geçen seneyi bu yıldan daha potansiyelli olarak görmüş, ancak geçen sene de displacement yani yer değiştirme dışında bir SSW gerçekleşmemişti.

2- Basınç ve Sıcaklık Anomali Haritaları

2.1- Multi Sistem

Öncelikle 8 farklı kurumun ortalaması olan Multi Sistem modeline bakalım. Orta ve Batı Avrupa merkezli bir yüksek basınç konusunda mutabakat sağlamışlar. Aşağıdaki görüntüye benzer seneleri ele aldığımızda normalden soğuk bir Türkiye demek olduğu kanısına varabiliriz.




2.2- Jamstec Japonya

108senaryoyla oluşturulan modelde her sene olduğu gibi her yer yine kıpkırmızı Bu haritaya göre Japonlar 2007-2014 benzeri kuru ama soğukça bir kış olabilir demiş.


2.3- CFS

Genellikle yüksek basınç hakimiyetinde, yukarıdaki analog ve kurumsal verileri destekleyen bir tahmin.


2.4- BCC Çin

Çinliler de bu işe girdi evet, bayağıdır da tahmin yapıyorlar ve şahsen ben (Santiago) mevsimlik tahminlerini başarılı ve dikkate değer buluyorum. Çinlilerin Aralık ayı tahmini Türkiye için berbat bir kış öngörmüş.


2.4- Climate Futures Norveç

Birçok kurumun model çıktılarını kendi yöntemleri ile harmanlayarak mevsimlik tahmin üreten Norveç Bergenli Climate Futures ekibi de bu kış Avrupa’da normalden ılık olma ihtimalinin en az olduğu yeri Türkiye (özellikle batısı) olarak veriyor. Aşağıda Ocak ayı için yayımladıkları tahmin var.

ÖZET

Sıra yukarıda bahsettiğimiz tüm verileri harmanlayıp kendi yorumumuzu yapmaya geldi. Yukarıdaki verilerin neredeyse tamamı, ülkemizin birkaç aydır süren ılık (ve birçok bölgede durgun) dönemi atlatacağına işaret ediyor. Nispeten yağışlı ve -en azından küresel ısınma devrinin standartlarına göre- soğuk bir kışa dair sinyaller güçlü. Biz de tüm sonbahar ve Aralık ayında devam eden durgun ve ılık havaların artık daha fazla ısrar edemeyeceğini, bu durgun dönemin artık sırasını savdığını ve aksiyon zamanının geldiğini düşünüyoruz.

2023 kışının (Ocak-Mart) Kuzeybatı Avrupa merkezli bir yüksek basınç egemenliğinde geçeceğini ve 2017’den bu yana ülkemizdeki en sert kış olacağını düşünüyoruz. Kuvvetli negatif olmayacağı gibi kuvvetli pozitif AO – NAO ihtimali de düşük olduğundan, 2017’deki gibi uzun süren kuru soğukların olmayacağını, kuzeyden kıta içerisinde dalacak olan sistemlerin çoğunun Karadeniz üzerinden, bir kısmının ise Balkanlar üzerinden ülkemize ineceğini tahmin ediyoruz.

Yağışların Ege, Batı Akdeniz ve Trakya’da normallerin biraz altında, geri kalan yerlerde en azından normaller civarında olmasını bekleyebiliriz. Kar açısından en şanslı yerler… Batı Karadeniz; sonra İstanbul, Marmara’nın doğusu ve Karadeniz’in geri kalanı ve Güneydoğu’nun yüksek illeri; daha sonra da iç bölgeler olacak.

İzlanda kökenli sistemler seyrek de olsa Akdeniz’e inebileceğinden ve bizi sıcak sektörde bırakabileceğinden, 2017’deki gibi kuzeyden peş peşe soğuk bindirmeleri daha az beklenebilir. Bunun yerine, 2015 ve 2019 kışlarındaki gibi zaman zaman lodos, peşine de soğuk havalar daha olasıdır. Öte yandan soğuklar lodosla hemencecik de süpürülmeyeceğinden sıcaklıklar bir müddet düşük kalacaktır.