-
- Katılım
- 1 May 2020
-
- Mesajlar
- 17,538
-
- Çözümler
- 1
-
- Tepkime puanı
- 48,006
-
- Puan
- 113
NAKİT PARA İLE GÜN YAPMAK MESELESİ…
Kıymetli Dostlar, Altın günü meselesinden sonra nakit ile gün yapmakla alakalı farklı sorular geldi.
4 farklı soruyu sırayla açıklayalım.
1) Para ile gün yapmak caiz midir?
İslamda borç vermek (karz) basit bir finansal işlem değildir. Aynı zamanda teşvik edilen en latif davranışlardan biridir. Çünkü karz-ı hasen, menfaat beklentisi olmayan borçtur. Kul, kardeşinin sıkıntısını giderir, karşılığında dünyevî bir fazlalık istemez. Ücret ise Allah katından beklenir.
Bu sebeple, klasik kaynaklar borcu şu lafızlarla tanımlar:
“Karz, menfaati kesilmiş bir tasadduktur.” (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr)
Bu hususta temel kaide şudur:
Karzın aslı helaldir, haram olan menfaattir.
Bu yüzden borcun hükmü, şart koşulan menfaat ile belirlenir. Şayet menfaat yoksa karz hem meşrudur hem ibadettir.
“Gün” dediğimiz uygulama da tam olarak budur. Birkaç kişinin bir araya gelip, sırasıyla birbirlerine borç vermeleridir. Tek kişinin bir başkasına borç vermesinden mahiyet olarak farklı değildir. Bir kişiye borç vermek nasıl caizse… On kişinin sırayla bir kişiye borç vermesi de aynı şekilde caiz olmalıdır.
Akdin mahiyeti: karz’dır. Tarafların amacı yardımlaşmadır. Neticede kimse verdiğinden fazlasını almaz. Menfaat yok, şart yok, fazlalık yok ve riba yok.
Din İşleri Yüksek Kurulu der ki:
“Bu uygulamada bir sakınca yoktur. Çünkü bu, özü itibarıyla bir borç verme işlemidir. Yardımlaşmadır.”
Bu karar hem maksat hem fıkhî düzlemde tutarlıdır.
2) Altın değil de dolar ile gün yapmak caiz midir?
Günün USD ile yapılması, karzın mahiyetini değiştirmez. Akitlerde şekil değil, mahiyet esastır. Menfaat yoksa riba da yoktur. Dolayısıyla dolar günü, TL gününden farklı değildir.
Burada amaç “döviz üzerinden kazanç sağlamak” değildir. Aynı değeri koruyarak yardımlaşmayı yürütmektir. Niyet temizdir, akit meşrudur, hüküm caizdir.
3) Altın gününde bazıları 1 gram altın, bazıları da o günkü gram değeri kadar TL verirse ne olur?
Bu durumda işlem yine karz hükmündedir. Geri ödemelerde temel kaide şudur: “Karzın edası, mislî malda misliyledir. Kıymetiyle eda ise rızayla caizdir.”
Eğer kişi alacağının geri ödenmesinde o günkü kurda rızası varsa bu işlem meşrudur, haksız kazanç yoktur. Bu nedenle hüküm: Caizdir.
Tek şerh şu olabilir: TL miktarı baştan sabitlenemez.
Örneğin:
“Gram altın 2500 TL’den sabitlensin, herkes yıl boyu 2500 TL ödesin.”
Sonraki aylarda gram altın 3500 TL’ye çıktığında bazıları fiilen fazlasını almış olur.
Burada menfaat oluşur. Bu yüzden sabit kurla yapılan altın/TL karması ihtiyat bakımından uygun değildir. Caiz olmaz.
4) Her ayın 15’inde “bir çeyrek altın parası” kadar TL ile gün yapmak caiz midir?
Bu modelde çeyrek altın ölçü birimi olarak kullanılıyor. Akit şu: “Bugün çeyrek altın kaç TL ise o kadar TL toplayalım.”
Bu iş fıkhi açıdan gri alandadır.
Çünkü, altının fiyatı devamlı arttığı bir ekonomide “çeyrek altın parası kadar TL” ödetmek, erken alan ile geç alan arasında fiilî değer farkı oluşabilir. Bu fark, ribâ olmamakla birlikte haksız menfaat şüphesi doğurur.
Bu fark bilinçli olarak şart koşulmuş bir fazlalık olmasa da sonuç itibarıyla değer kayması nedeniyle haksız menfaat sorunu hasıl olur.
Bu uygulama artık sıradan bir karz olmaktan çıkıp bir tür enflasyona endeksli borç sistemine dönüşür. İslam hukukunda borçlar aynen ödenir. Borcun değerini koruma adına yapılan uygulamalar “mutlak caiz” denemiyor. İçtihada bağlı olarak meşru görenler de vardır tabii.
Dolayısıyla bu model:
Temiz, risksiz, dört başı mamur bir çözüm” değildir.
✔ Caiz dense de ciddi sakınca ve ihtilaf taşıyan bir uygulamadır.
Alternatif yollara gidilmesi daha uygundur.
Bu sorulara dair değerlendirmelerde bir isabet varsa Allah’tandır. Hata ve noksanlık varsa o da benim kusurumdandır. En doğrusunu ve en hakkaniyetli olanı elbette yüce Allah bilir.
Vesselam. MFC
Muhammed Fatih Canbaz
Kıymetli Dostlar, Altın günü meselesinden sonra nakit ile gün yapmakla alakalı farklı sorular geldi.
4 farklı soruyu sırayla açıklayalım.
1) Para ile gün yapmak caiz midir?
İslamda borç vermek (karz) basit bir finansal işlem değildir. Aynı zamanda teşvik edilen en latif davranışlardan biridir. Çünkü karz-ı hasen, menfaat beklentisi olmayan borçtur. Kul, kardeşinin sıkıntısını giderir, karşılığında dünyevî bir fazlalık istemez. Ücret ise Allah katından beklenir.
Bu sebeple, klasik kaynaklar borcu şu lafızlarla tanımlar:
“Karz, menfaati kesilmiş bir tasadduktur.” (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr)
Bu hususta temel kaide şudur:
Karzın aslı helaldir, haram olan menfaattir.
Bu yüzden borcun hükmü, şart koşulan menfaat ile belirlenir. Şayet menfaat yoksa karz hem meşrudur hem ibadettir.
“Gün” dediğimiz uygulama da tam olarak budur. Birkaç kişinin bir araya gelip, sırasıyla birbirlerine borç vermeleridir. Tek kişinin bir başkasına borç vermesinden mahiyet olarak farklı değildir. Bir kişiye borç vermek nasıl caizse… On kişinin sırayla bir kişiye borç vermesi de aynı şekilde caiz olmalıdır.
Akdin mahiyeti: karz’dır. Tarafların amacı yardımlaşmadır. Neticede kimse verdiğinden fazlasını almaz. Menfaat yok, şart yok, fazlalık yok ve riba yok.
Din İşleri Yüksek Kurulu der ki:
“Bu uygulamada bir sakınca yoktur. Çünkü bu, özü itibarıyla bir borç verme işlemidir. Yardımlaşmadır.”
Bu karar hem maksat hem fıkhî düzlemde tutarlıdır.
2) Altın değil de dolar ile gün yapmak caiz midir?
Günün USD ile yapılması, karzın mahiyetini değiştirmez. Akitlerde şekil değil, mahiyet esastır. Menfaat yoksa riba da yoktur. Dolayısıyla dolar günü, TL gününden farklı değildir.
Burada amaç “döviz üzerinden kazanç sağlamak” değildir. Aynı değeri koruyarak yardımlaşmayı yürütmektir. Niyet temizdir, akit meşrudur, hüküm caizdir.
3) Altın gününde bazıları 1 gram altın, bazıları da o günkü gram değeri kadar TL verirse ne olur?
Bu durumda işlem yine karz hükmündedir. Geri ödemelerde temel kaide şudur: “Karzın edası, mislî malda misliyledir. Kıymetiyle eda ise rızayla caizdir.”
Eğer kişi alacağının geri ödenmesinde o günkü kurda rızası varsa bu işlem meşrudur, haksız kazanç yoktur. Bu nedenle hüküm: Caizdir.
Tek şerh şu olabilir: TL miktarı baştan sabitlenemez.
Örneğin:
“Gram altın 2500 TL’den sabitlensin, herkes yıl boyu 2500 TL ödesin.”
Sonraki aylarda gram altın 3500 TL’ye çıktığında bazıları fiilen fazlasını almış olur.
Burada menfaat oluşur. Bu yüzden sabit kurla yapılan altın/TL karması ihtiyat bakımından uygun değildir. Caiz olmaz.
4) Her ayın 15’inde “bir çeyrek altın parası” kadar TL ile gün yapmak caiz midir?
Bu modelde çeyrek altın ölçü birimi olarak kullanılıyor. Akit şu: “Bugün çeyrek altın kaç TL ise o kadar TL toplayalım.”
Bu iş fıkhi açıdan gri alandadır.
Çünkü, altının fiyatı devamlı arttığı bir ekonomide “çeyrek altın parası kadar TL” ödetmek, erken alan ile geç alan arasında fiilî değer farkı oluşabilir. Bu fark, ribâ olmamakla birlikte haksız menfaat şüphesi doğurur.
Bu fark bilinçli olarak şart koşulmuş bir fazlalık olmasa da sonuç itibarıyla değer kayması nedeniyle haksız menfaat sorunu hasıl olur.
Bu uygulama artık sıradan bir karz olmaktan çıkıp bir tür enflasyona endeksli borç sistemine dönüşür. İslam hukukunda borçlar aynen ödenir. Borcun değerini koruma adına yapılan uygulamalar “mutlak caiz” denemiyor. İçtihada bağlı olarak meşru görenler de vardır tabii.
Dolayısıyla bu model:
Temiz, risksiz, dört başı mamur bir çözüm” değildir.✔ Caiz dense de ciddi sakınca ve ihtilaf taşıyan bir uygulamadır.
Alternatif yollara gidilmesi daha uygundur.
Bu sorulara dair değerlendirmelerde bir isabet varsa Allah’tandır. Hata ve noksanlık varsa o da benim kusurumdandır. En doğrusunu ve en hakkaniyetli olanı elbette yüce Allah bilir.
Vesselam. MFC
Muhammed Fatih Canbaz