-
- Katılım
- 1 May 2020
-
- Mesajlar
- 17,467
-
- Çözümler
- 1
-
- Tepkime puanı
- 47,909
-
- Puan
- 113
Soru:
Bir kooperatife üye oldum, her ay düzenli ödeme yapıyorum. Ancak bana “son daire bitene kadar ödemeler devam edecek” dendi. Son dairenin ne zaman biteceği belli değil. Bu durumda bu üyelik caiz midir?
Cevap:
Hanefî fıkhına göre bu tür bir sözleşme, müddeti belli olmayan (belirsiz) bir icâre akdi hükmündedir. İcâre akdi; yani kira veya hizmet sözleşmesi, ancak iki unsurun açık biçimde belirlenmesiyle geçerli olur:
1. Menfaatin (yararlanmanın veya hizmetin) süresi,
2. Bu menfaatin karşılığı olan ücret veya bedel.
Bu iki unsurdan biri belirsiz olursa akit fasit, yani geçersiz hale gelir. Çünkü belirsizlik taraflar arasında ihtilaf doğurur ve İslam hukukunda “belirsizlik (cehâlet) akdi bozar” kaidesi geçerlidir.
1. Klasik Kaynaklara Göre
Merğinânî (el-Hidâye), menfaatin (örneğin kullanım süresinin) ve ücretin açıkça bilinmediği bir icârenin geçerli olmayacağını belirtir. Çünkü akdin konusu ve bedeli bilinmezse taraflar arasında anlaşmazlık çıkması kaçınılmaz olur.
İbnü’n-Nüceym (el-Baḥr er-Râiq), bir yıl gibi belirli bir süreyle yapılan kiralamanın sahih olduğunu, ancak sürenin belirtilmemesi durumunda icârenin geçersiz olacağını söyler.
Serahsî (el-Mebsût), menfaatin ancak süreyle ölçülebileceğini, süresi belli olmayan bir işin veya kiralamanın geçersiz sayılacağını ifade eder.
Bu kaynaklar ortak bir noktada birleşir: Süre ve bedel açık değilse, akit geçerli değildir.
Kooperatif sistemlerinde aylık ödemeler genellikle bir tür menfaat bedeli gibi işlemektedir. Ancak şu durumlar belirsizlik doğurur:
* İnşaatın ne zaman biteceği belli değilse,
* Dairenin teslim zamanı öngörülmüyorsa,
* Toplamda ne kadar ödeme yapılacağı hesaplanamıyorsa.
Bu durumda hem menfaat (daireyi elde etme zamanı) hem de bedel (toplam ödeme miktarı) meçhul hale gelir. Hanefî mezhebine göre bu tür belirsizlik akdi fasit kılar.
2. Sonuç ve Değerlendirme
Kooperatifin “son daire bitene kadar, süresi belli olmadan ödeme yapılacak” şeklindeki uygulaması, Hanefî fıkhına göre caiz değildir. Çünkü:
Menfaatin süresi belli değildir.
Toplam bedel belirsizdir.
Bu belirsizlik taraflar arasında ihtilafa yol açma ihtimali taşır.
Belirsiz süreli icâreler, İslam hukukunun muâmelât ilkeleriyle bağdaşmaz.
3. Nasıl Meşru Hale Gelir?
Eğer kooperatif: İnşaat süresini ve teslim tarihini yaklaşık da olsa belirler, Toplam maliyet için makul bir üst sınır koyar, Bu bilgileri yazılı şekilde üyelerle paylaşırsa, sözleşme meşru hale gelebilir.
Alternatif olarak, üyelik “ortaklık (şirket)” esasına göre düzenlenirse, bu durumda akit farklı bir başlık altında değerlendirilebilir.
4. Nihai Hüküm
Süresi ve toplam bedeli belirlenmeyen, “son daire bitene kadar ödeme” esasına dayalı kooperatif sözleşmesi Hanefî fıkhına göre caiz değildir. Akdin meşru olabilmesi için, teslim süresi ve toplam bedelin net biçimde belirlenmesi gerekir.
Vesselam, hürmetler.
MFC
Bir kooperatife üye oldum, her ay düzenli ödeme yapıyorum. Ancak bana “son daire bitene kadar ödemeler devam edecek” dendi. Son dairenin ne zaman biteceği belli değil. Bu durumda bu üyelik caiz midir?
Cevap:
Hanefî fıkhına göre bu tür bir sözleşme, müddeti belli olmayan (belirsiz) bir icâre akdi hükmündedir. İcâre akdi; yani kira veya hizmet sözleşmesi, ancak iki unsurun açık biçimde belirlenmesiyle geçerli olur:
1. Menfaatin (yararlanmanın veya hizmetin) süresi,
2. Bu menfaatin karşılığı olan ücret veya bedel.
Bu iki unsurdan biri belirsiz olursa akit fasit, yani geçersiz hale gelir. Çünkü belirsizlik taraflar arasında ihtilaf doğurur ve İslam hukukunda “belirsizlik (cehâlet) akdi bozar” kaidesi geçerlidir.
1. Klasik Kaynaklara Göre
Merğinânî (el-Hidâye), menfaatin (örneğin kullanım süresinin) ve ücretin açıkça bilinmediği bir icârenin geçerli olmayacağını belirtir. Çünkü akdin konusu ve bedeli bilinmezse taraflar arasında anlaşmazlık çıkması kaçınılmaz olur.
İbnü’n-Nüceym (el-Baḥr er-Râiq), bir yıl gibi belirli bir süreyle yapılan kiralamanın sahih olduğunu, ancak sürenin belirtilmemesi durumunda icârenin geçersiz olacağını söyler.
Serahsî (el-Mebsût), menfaatin ancak süreyle ölçülebileceğini, süresi belli olmayan bir işin veya kiralamanın geçersiz sayılacağını ifade eder.
Bu kaynaklar ortak bir noktada birleşir: Süre ve bedel açık değilse, akit geçerli değildir.
Kooperatif sistemlerinde aylık ödemeler genellikle bir tür menfaat bedeli gibi işlemektedir. Ancak şu durumlar belirsizlik doğurur:
* İnşaatın ne zaman biteceği belli değilse,
* Dairenin teslim zamanı öngörülmüyorsa,
* Toplamda ne kadar ödeme yapılacağı hesaplanamıyorsa.
Bu durumda hem menfaat (daireyi elde etme zamanı) hem de bedel (toplam ödeme miktarı) meçhul hale gelir. Hanefî mezhebine göre bu tür belirsizlik akdi fasit kılar.
2. Sonuç ve Değerlendirme
Kooperatifin “son daire bitene kadar, süresi belli olmadan ödeme yapılacak” şeklindeki uygulaması, Hanefî fıkhına göre caiz değildir. Çünkü:
Menfaatin süresi belli değildir.
Toplam bedel belirsizdir.
Bu belirsizlik taraflar arasında ihtilafa yol açma ihtimali taşır.
Belirsiz süreli icâreler, İslam hukukunun muâmelât ilkeleriyle bağdaşmaz.
3. Nasıl Meşru Hale Gelir?
Eğer kooperatif: İnşaat süresini ve teslim tarihini yaklaşık da olsa belirler, Toplam maliyet için makul bir üst sınır koyar, Bu bilgileri yazılı şekilde üyelerle paylaşırsa, sözleşme meşru hale gelebilir.
Alternatif olarak, üyelik “ortaklık (şirket)” esasına göre düzenlenirse, bu durumda akit farklı bir başlık altında değerlendirilebilir.
4. Nihai Hüküm
Süresi ve toplam bedeli belirlenmeyen, “son daire bitene kadar ödeme” esasına dayalı kooperatif sözleşmesi Hanefî fıkhına göre caiz değildir. Akdin meşru olabilmesi için, teslim süresi ve toplam bedelin net biçimde belirlenmesi gerekir.
Vesselam, hürmetler.
MFC