İslam Kendini kötüyle kıyaslayarak iyi sanmak (1 Görüntüleyen)

Nicedir uzun yazı yazmıyordum. Bugün içimden geldi, biraz uzunca bir yazı yazdım. Okuyanların "boşa vakit kaybı" diye düşünmeyeceğini ümit ederek paylaşıyorum.

Dünyadaki en büyük yalan, insanın kendisine söylediği yalandır. Bir başka deyişle en büyük kandırma, insanın kendisini kandırmasıdır.

İnsanın başkaları tarafından kandırılması elbette üzücüdür; ama en kötü kandırma, insanın kendini kandırmasıdır. Çünkü dışarıdan gelen yalanlar bir gün fark edilir, ama insan kendi yalanına inanırsa artık onu uyandıracak kimse kalmaz. Bu, kendi nefsinin kurduğu bir tuzaktır; içinde hem aldanan vardır hem aldatan.

Allah Teâlâ Kur’an’da şöyle uyarır:

“Ey insanlar! Sakın dünya hayatı sizi aldatmasın, o aldatıcı şeytan da Allah hakkında sizi kandırmasın.” (Lokmân, 33)

Dünya kandırır, şeytan kandırır… ama bazen insanın en büyük kandırıcısı, kendi nefsidir. Çünkü nefis öyle tatlı bahaneler bulur ki, insan kendini haklı sanır, hatta “doğru yoldayım” derken uçurumun kenarına yürür.

Peki kendisini kandıran insan nasıl kandırır? İnsanın kendini kandırması dört hususta çok bariz bir şekilde ortaya çıkar:

1. Bir gün öleceğini görmezden gelmek.

Kendini kandırmanın ilk adımı buradan başlar. Ölüm, hep başkalarının başına gelir gibi düşünülür. Sanki hep başkalarının salâsı verilecek, hep başkalarının cenaze namazları kılınacak, cenaze arabalarında hep başkalarının tabutları taşınacak. Mezar taşlarının üzerinde yazan isimler hep başkalarına ait olacak. Ölüm hep başkalarına gelecek de kendisini ıskalayacak gibi düşünür pek çok insan. “Daha çok vaktim var” der. Oysa Kur’an açıkça söyler: “Her nefis ölümü tadacaktır.” (Âl-i İmrân, 185)

Ama biz tadı hiç gelmeyecek bir şeymiş gibi davranırız. Oysa ölüm, “henüz değil” diyenleri çoktan yakalamıştır. Her sabah kalktığımızda birilerinin artık kalkmadığını unuturuz.

Ölümü unutan, hayatın anlamını da unutur. Çünkü ölüm, bu hayatın pusulasıdır; o pusula kayarsa yönümüz şaşar.

2. Hesap yokmuş gibi yaşamak

İkinci kandırma biçimi de budur: Hesap günü yokmuş gibi yaşamak. Sanki bu dünyada yapıp ettiklerimizden hiç kimse bizi hesaba çekmeyecek. Sanki bize “buyur sana dünya hayatı, dilediğin gibi yaşa. Ye, iç. Sorgu sual yok” denilmiş gibi. Oysa Kur’an’da: “Kim zerre kadar hayır işlerse onu görür; kim de zerre kadar kötülük işlerse onu görür.” (Zilzâl, 7-8) buyurmuyor mu Rabbimiz?

Demek ki “zerre” kadar iyiliğin de kötülüğün de hesabı sorulacak! Ama insan bir kere kendini kandırmaya karar verince, yaptığı kötülük ne kadar da büyük olsa kendine “ne olacak, küçük bir şey” der. Küçük günahlar bile, üst üste biriktiğinde dağ olur. Tıpkı her gün azıcık kar yağan bir dağın, sonunda çığa dönüşmesi gibi. Yaptığı iyilikleri ise gözünde büyüttükçe büyütür. Ufacık bir yardım yapsa kendisini dünyanın en cömert, en yardımsever insanı olarak görür.

3. Tövbeyi geciktirmek

Peygamberler dışında hatasız, günahsız hiçbir insan yoktur. Hepimiz şu veya bu ölçüde Rabbimizin kurallarını çiğniyoruz, farzları terk ediyor, haramlara düşebiliyoruz. Bu durumda kul olarak bize düşen şey derhal hatamızı anlayarak tövbe etmektir. Gel gör ki insanı saptırmaya and içmiş olan şeytan insana “şimdi yaşa, sonra tövbe edersin” der. Ama o “sonra” hiçbir zaman gelmez. Peygamber Efendimiz ﷺ buyuruyor: İki nimet vardır ki insanların çoğu onların kıymetinde aldanmıştır: Sağlık ve boş vakit.” (Buhârî, Rikâk, 1)

Tövbe, hastane odasında değil; sokakta yürürken, hâlâ nefes alabiliyorken yapılır. Ama biz tövbeyi sanki ileri bir yaşın işiymiş gibi erteleriz. “Bir gün toparlanırım” deriz. Oysa o “bir gün” dediğimiz şey, belki de hiç gelmeyecek bir gündür. Nice insan, yarın işe gidecekmiş gibi uyuyup bir daha uyanamamıştır. Ölüm, hep “yarın” denilen o anı bekler.

4. Kendini kötüyle kıyaslayarak iyi sanmak

İnsanın nefsi kendini rahatlatmak için bir yol daha bulur: “Ben ondan daha iyiyim.” Yani ölçüyü aşağı çekmek. “Flanca şöyle yapıyor, ben öyle değilim ya…” diyerek kendini temize çıkarmak. Ama bu, kendi vicdanını susturmaktan başka bir şey değildir. Peygamber Efendimiz ﷺ buyuruyor: Dinde sizden üstün olana bakın, dünyalıkta sizden aşağı olana bakın.” (Müslim, Zühd, 9)

Bizse tam tersini yapıyoruz: Dünyada yukarıya, ahlakta aşağıya bakıyoruz. Böyle olunca ne gayret kalıyor, ne şükür. İyiliği kötüyle kıyaslayarak değil, Kur’an’la ölçmek gerek. Çünkü “ondan iyiyim” diyen, aslında “kendimden memnunum” demektedir ve bu da ruhun durduğu yerdir.

Kendini kandırmak, buz üstünde yürümeye benzer: sağlam sandığın yer, aslında her an kırılabilir. Kur’an’da Rabbimiz şöyle buyurur: “Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve herkes yarın için ne hazırladığına baksın.” (Haşr, 18) Yarın dediği, mahşer günüdür. O gün herkes kendi gerçeğiyle yüzleşecek. Bugün kendini kandıran, yarın kendine hesap veremeyecek. O yüzden en büyük dürüstlük, kendine dürüst olabilmektir. Başkalarına doğruyu söylemek kolaydır; ama aynaya bakıp kendi yalanını görmek cesaret ister. Gerçek olgunluk da orada başlar: Kendini kandırmadığın yerde.

Rabbimiz bizleri kendimizi kandıranlardan olmaktan muhafaza eylesin. Gerçekleri görmeyi ve ona göre davranmayı bizlere nasip eylesin.

Soner Duman/ 4 Cemâziyelevvel 1447 - 26 Ekim 2025 /Pazar