İslam Farklı kadınlar farklı dindarlıklar

Farklı kadınlar farklı dindarlıklar​

Yazar Zehra Işık’ın doktora çalışması olan kitapta araştırma, iki farklı dini grubun kadın üyeleri üzerinden yapılmıştı. İkisi de İstanbul Fatih merkezli iki tasavvuf ekolü; İsmailağa Cemaati ve Cerrahi grubu. Seninle araştırma içerisinde şaşırdığım, şaşırmadığım, üzerine düşündüğüm bazı noktaları paylaşacağım. Sümeyra Çelebi yazdı.




Selamünaleyküm Dostum;

Son mektuplaşmamızda bireysel tecrübelerim üzerinden tarikatlar ve tasavvuf üzerine değişen, dönüşen fikirlerim hakkında yazışmıştık. Fikirlerini paylaştığın için teşekkür ederim. Her zamanki gibi ölçülü ve hakkaniyetli... Mektuplaşmamızdan sonraki günlerde yayınevi ve başlığıyla ilgimi çeken bir kitaba ulaştım: ‘Modern Kentte Farklı Kadınlar Farklı Dindarlıklar’ Kitap bir araştırma kitabı ve yaklaşık 700 sayfadan oluşuyor ama gözümü hiç korkutmadı. Türüne ve sayfa sayısına rağmen başlamakta tereddüt etmeyiş sebebim ise benim için konunun oldukça ilgi çekici ve güncel oluşuydu. Yazar Zehra Işık’ın doktora çalışması olan kitapta araştırma, iki farklı dini grubun kadın üyeleri üzerinden yapılmıştı. İkisi de İstanbul Fatih merkezli iki tasavvuf ekolü; İsmailağa Cemaati ve Cerrahi grubu. Seninle araştırma içerisinde şaşırdığım, şaşırmadığım, üzerine düşündüğüm bazı noktaları paylaşacağım.





Kitapta İsmailağa Cemaati’nden 30 kadının farklı konularda fikirlerini mülakatlar vesilesi ile öğreniyorken Cerrahi Cemaati’nden sadece 8 kadının mülakatlarını okuyabiliyoruz. Bu sayı farkı beni şaşırtan noktalardan biri oldu, normalde sahip olduğum önyargı ile İsmailağa’nın dışarıdan bir araştırmacıya daha kapalı bir tutum sergileyeceğini düşünürdüm. Ancak aksine Cerrahi topluluğu, araştırmacı bizzat şeyhlerinden izin de almış olmasına rağmen araştırmacı vasfıyla tekkede bulunulmasını hoş karşılamıyor. Mülakata katılmayı kabul eden kişi sayısı hayli düşük oluyor.

Her iki cemaatin de içinde bulunmamış olmama rağmen cevapların hepsinin çok tanıdık gelmesinin sebebini tam olarak bilemiyorum. Emin olmamakla birlikte iki grubun da önde gelen simalarını televizyon ekranlarında görüp bir şekilde maruz kalmamızın bunun sebebi olabileceğini düşünüyorum. Özelikle senin de mektubunda belirttiğin gibi sadece kendi şeyhini kutup olarak kabul etmek, cemaatlerinin yayınevleri, kitapları, kendi hocaları dışında hocaların video, ders kayıtlarını asla takip etmemek, topluluklarda sık rastladığımız bir tutum. Çoğu seküler veya dini toplulukta bu eğilim olmakla birlikte İsmailağa Cemaati’nin uygulamaları hayatın akışına etki edecek dışarıdan bakışla net görülebilecek hususlar olduğu ve cemaat mensupları bu kendilerini ‘farklı’ kılan özellikleri vurguladığı için bu onlarda daha belirgin gözüküyor.

Dışa tamamen kapalı din öğretiminin üzerine, cemaatin dışındaki bilgi kaynakları ve uygulamalara dair menfi fikirlerin, ‘reddiyeler’in artması cemaati tamamen toplumdan soyutlayan bir tutum olmaya başlıyor. Bu soyutlanma zaman zaman kutuplaşmaya, aile içi ilişkilerin bozulmasına ve sılairahimin terkine kadar ilerleyebiliyor.

Örneğin tesettürün tek biçimi olarak kabul ettikleri çarşaf (onların deyimiyle ‘çarşaf-ı şerif’) dinin ve dindarlığın en başat unsuru olarak hayatlarının merkezinde yer alıyor. Bu örtünme şeklini yegâne doğru tesettür olarak kabul ediyorlar ve hatta çarşaf tek değil iki parçalı ise bile bu o çarşafı giyeni, hakiki tesettürlü halkasından bir alt kademeye itebiliyor. Mülakatta kadınlara özel hayattan, modaya, ilimden, tatile her ne sorulursa sorunun cevabı içerisinde muhakkak karşımıza bir ‘Çarşaf’ ibaresi çıkıyor.

Fıkıh alanında son derece titiz olan cemaatin kadınlara verilen sohbet ve derslerinde de abdesti bozan haller, namazın rükunları, tesettür, oruç, nafile ibadetler defaatle titizlikle işenirken, kalbe dair ameller, insani münasebetlerdeki sünnet davranışlar, efendimizin ahlakı gibi konulara konuşmalar arasında rastlamıyoruz. İslam’da son derece önem verilen, ayetlerde hadislerde üzerinde durulan, ümmet olma bilinci, kardeşlik, bir olma halini cemaat çoğunlukla ihvan olma, aynı cemaatte bulunma şeklinde yorumlamış gibi görünüyor. Diğer bir şaşırtıcı bulduğum nokta ise sohbetlerde genellikle azaptan, çok günahkâr olduğumuzdan, eksiklerimizin çokluğundan bahsedildiği halde kadınların Allah’a dair algılarının Rahman ve Rahim sıfatlar etrafında gelişmiş olmasıydı. Yazarın güzel ve biraz üzücü tespitine göre ‘diğerleri’ her ne kadar bu sohbetlerde anlatılan tipte Müslümanlar olsa da ‘cemaattekilerin’ bilhassa şeyhlerinin yardımıyla ahirette rahmet edilenlerden olacakları düşüncesi bu fikre sahip olmalarının nedeni gibi görünüyordu.

Öte yandan Cerrahi Tekkesi’ne gittiğimizde buradaki hanımlarda en sık tekrar edilen tabir olarak Çarşaf- Şerif yerine ‘Aşk’ı görüyoruz. Allah aşkı, peygamber aşkı, mürşid aşkı, aşk dini, tekke aşkı... Çoğunluğu eğitimli ve ekonomik olarak üst sınıfa mensup insanlardan oluşan hanım grubu içerisinde farz ibadetler de dahil tesettür hususunda zahirin aslında kabuk olup öze odaklanmak gerektiğine dair bir yaklaşım görüyoruz. Meşk günleri tekkeye gelen hanımlar arasında ojeli olan da streç pantolon giyen de mevcut, tekke dışındaki hayatında dekolte giyen de... Her ne kadar şu an vefat etmiş olan şeyh tesettür farziyetini hafife alacak bir beyanda bulunmasa da müridlerin hayat tarzlarına müdahale edici bir tavır da takınmıyor. Ünlülerin, sanatçıların tarikatı olarak da bilinen topluluk ‘seküler yaşayan’ insanların da bir yere ihtiyacı olduğunu düşünüyorlar ve bu boşluğu doldurduklarına inanıyorlar.

Dostum,

Yazar kitabın sonunda İslam’ın insanlara tek bir yaşam tarzı dayatmadığını, İslam çatısının geniş olduğunu gördüğünü ifade eden bir cümle kuruyordu.

Gerçekten İslam çatısı dediğimiz çatının eni boyu sınırları nedir? Çarşamba kısmını okurken hayır bu kadar dar olamaz bu çatı dedim defalarca kendime… Oradaki bakışla Mahmud Efendi’yi tanıyan, dünya Müslüman nüfusuna oranla bir avuç sayılacak bu topluluk dışında kurtuluşa ermiş, hakiki İslam’ı yaşayan, takvalı elbette ehlisünnet başka oluşum olamıyordu. Cerrahi tekkesine geldiğimizde ise asıl örtü kalpte olmalıydı, tabii ki Müslüman her yerde olmalı gerekirse tatilde en lüks semtlerde hayatın tadını çıkarmalıydı, bir vakit namaz kaçtı diye o kadar da üzülmeye gerek yoktu, komşu amca içeri girince apar topar başörtü aramaya kalkıp onu üzmek de gereksizdi.

Hepsi İslam mı dostum sence de?

Lisansta Sosyal Bilimler üzerine eğitim almak ve sonrasında yaptığım okumalar, olayları değerlendirmeden, hakkında yorum yapmadan önce anlamaya çalışma refleksimin gelişmesine çok katkı sağladı. Yargılamak ve hüküm vermek için acele etmemiz gerekmediğini fark etmek rahatlatıcı. Herbirimiz her konu hakkında kesin bir görüş belirtmez, puanlama yapmaz o konuyu bir kategoriye koymazsak tüm işler aksayacak, düzen duracak ve tüm sistem altüst olacakmış gibi bir telaş içinde olabiliyoruz bazen.

Hüküm verme gibi bir vazifemiz olmadığını kendimize hatırlatarak ama aslolan hükmün, vasatın, özün, arayışını ve uygulamasını bırakmadan düşünmeye devam.
Selam dua ve muhabbetle.

* İsmailağa gibi yaşıyorum daha çok ama söylemleri çok rahatsız ediyor.

AsyA' Alıntı:

Cerrahi tekkesine geldiğimizde ise asıl örtü kalpte olmalıydı, tabii ki Müslüman her yerde olmalı gerekirse tatilde en lüks semtlerde hayatın tadını çıkarmalıydı, bir vakit namaz kaçtı diye o kadar da üzülmeye gerek yoktu, komşu amca içeri girince apar topar başörtü aramaya kalkıp onu üzmek de gereksizdi.

Genişletmek için tıkla ...

Evet komşu amca üzülmesindi fakat bir vakit namazın kaçması da bizleri rahatsız etmeli.
Şayet bu cemaatin bu tür bakış açıları varsa şiddetle eleştiri yapılabilir.