Ben buna Mandela etkiside diyorum zira bana göre doğru bilinen ama yanlış olan iş Mandela etkisidir. Mandelanın 80 lerde hapiste öldüğüne inanılması ama gerçekte 2013 te ölmesi bu tür teoremlere mandele etkisi adı konması sebebiyet vermiştir.
Mesela doğru bilinen "Su küçüğün, söz büyüğün" sözü doğru biline ama temelde yanlış olan bir uygulamadır. Doğrusu ; "sus küçüğün, söz büyüğün olmalıdır."
Yine hayatımızda doğru sanılan ama aslında gerçeklik ve doğrulukla alakası olmayan başka bir eylem de "Su uyur düşman uyumaz." suyun uyuması söz konusu mu? Uyumak canlı yaşamıyla alakalı bir kavram. Olması gereken su değil, "SÜ" dür. Sü asker demektir. Aslı ; "Sü uyur düşman uyumaz"
Yine erkekler olarak berberde kullandığımız "saatler olsun" anlamsız cümle kurgusu boş ve bir anlam ifade etmez, doğru kullanımı "sıhhatler olsun"
Konuya farklı bir paradigma ile yaklaşırsak bilgi epistemolojisi açısından ; büyük İskenderin uzun olduğu sanılır ama gerçekte 1.50-1.55 arası kısa bir boya sahip olması gerçeği önümüzde durur.
Bu konuya örnek Vikinglerin boynuzlu miğfer takmalarınıda verebiliriz. İzlediğimiz tüm dizilerde Vikinglerin boynuzlu miğfer ile temsili yanlıştır. Oysa aslında Vikinglerin böyle bir miğfere sahip olması asla söz konusu olmamış 1876 da bir operada (İsmini hatırlamıyorum googleden bakılabilir) temsili bir kıyafet uydurması ile hayatımıza böyle dpioriğruluğu olmayan ama doğruymuş gibi sunulan bir bilgi durmakta.
Farklı bir paradigmadan daha bakalım.
Mesela kayıp ihbarında bulunacaksınız. Bilinen doğru ; kayıp olan kişinin kaybolması üzerinden 24 saat geçmesi gerekmektedir. Ama gerçek bundan çok farklıdır. 24 saat sonra değil kayıp ihbarı anında işleme konar.
Başka bir açıdan ele alalım ; Mesela İtalya'daki Pisaa kulesinin yamuk tasarladığı ile alakalı çok kirli bilgi dolaşımdadır, ama gerçek çok farklıdır. Doğru tasarlanan kule zeminşn kaygan ve yumuşaklığı yani tarım arazisi olduğu hesaplanmadığı için zaman içinde yanılma yani kısmi çökme yaşamıştır...
Örnekler çoğaltılabilir.
Farklı epistemolojik yada ontolojik analizlerle farklı paradigmalar yakalanabilir.
Saygılarımla
12/03/2023 tarihi 23.59'a kadar sürelidir.
Son olarak "galatımeşhur lügat-ı fasihten evladır" sözünü hatırladım. Dil ve kültür değişken yapıları gereği avamın kullanımında kendilerine has bir malzeme ortaya koyabilirler. Bazen galat olsa da söz, kendine has bir anlama işret eder ve koca sözlükler bile galata mağlup olurlar. 
